Zapałki służyły ludziom od kilku stuleci. To bardzo wygodny i niedrogi sposób na rozpalenie ognia i naprawdę niezastąpiona rzecz w życiu codziennym. I nie bez powodu w naszym kalendarzu jest nawet specjalne święto poświęcone temu meczowi.
Chiński wynalazek
W rzeczywistości mecze mają dość długą i ciekawą historię. Bardzo rozpowszechnioną wersją jest to, że Chińczycy jako pierwsi zastosowali coś podobnego do zapałek w średniowieczu. Chińskie kroniki z XIII wieku opisują cienkie drzazgi z końcami impregnowanymi siarką, które zapalały się w wyniku kontaktu z jakimś tlącym się materiałem (ale nie przez uderzenie!).
Do XV wieku chińskie know-how zostało zdobyte w Starym Świecie, ale nie było tu szeroko stosowane. I nie jest to zaskakujące: chińskie „mecze” nie były samozapalne.
Pierwsze warianty meczów w Europie
W 1805 r. naukowiec z Francji Jean Chapsel zaprezentował publiczności swoje drewniane zapałki, które zapalały się, gdy głowa (składająca się z soli bertholleta, siarki i cynobru) dotknęła kwasu siarkowego. Zapałki te miały jednak poważną wadę – nie mogły pochwalić się bezpieczeństwem użytkowania. W przypadku nieostrożnego zapłonu substancja siarkowa mogłaby rozproszyć się na różne strony. Ta wada nie przeszkodziła jednak entuzjastom w 1813 roku w austriackim Wiedniu otworzyć pierwszej manufaktury nastawionej na produkcję takich zapałek.
W 1826 roku Anglik John Walker zrobił kolejny krok - zrobił zapałki z mieszanki siarczku antymonu, soli berthollet i gumy arabskiej. Łatwo było zapalić taką zapałkę: wystarczyło pocierać jej główkę papierem ściernym lub inną szorstką powierzchnią. Produkty Walkera były pakowane w specjalne blaszane pudełka, które w Wielkiej Brytanii nazywano „congreves”.
Cztery lata później, w 1830 roku, francuski chemik Charles Soria stworzył inny rodzaj zapałek - fosforowe. Ich cechy wynikały z obecności w składzie główek tzw. białego fosforu. Były bardzo łatwopalne, a czasami zapalały się nawet wewnątrz pudełka - w wyniku wzajemnego tarcia. Ponadto biały fosfor jest bardzo trujący, co oznacza, że zapałki Soria mogą poważnie zaszkodzić zdrowiu ludzkiemu.
Wynalezienie „szwedzkich zapałek” i ich odmienności od współczesnych
W 1847 roku w Szwecji chemikowi Schrötterowi udało się pozyskać bezpieczny dla człowieka czerwony fosfor. A w 1855 roku Szwed Johan Lundstrom zaczął używać tego szczególnego rodzaju fosforu do tworzenia swoich zapałek. Zaaplikował czerwony fosfor zarówno na głowę, jak i papier ścierny. W rezultacie takie mecze zaczęto nazywać „szwedzkimi”.
Wkrótce były produkowane i sprzedawane na całym świecie. Pojawili się także w Rosji. Do 1913 roku w Imperium Rosyjskim było ponad 200 producentów zapałek. Nawiasem mówiąc, według ekspertów samo słowo „zapałki” pochodzi od staroruskiej „igły do robienia na drutach” - tak jak w starożytnej Rosji nazywano ostry drewniany kij, drewniany goździk.
Warto zauważyć, że obecne mecze ogólnie mają wiele podobieństw do meczów Lundstrema. Ale są oczywiście pewne różnice. Jedną z nich jest następująca: zapałki szwedzkie zawierały związki chloru, podczas gdy współczesne zamiast tych związków używają parafiny i utleniaczy bezchlorowych. Ponadto nowoczesne produkty znacznie obniżyły poziom siarki.
Termin wakacji i jak je uczcić
Międzynarodowy Dzień Meczu obchodzony jest 2 marca. Z tej okazji zwykle nie organizuje się uroczystości na dużą skalę. Ale z drugiej strony ten dzień jest świetny na przykład do robienia domów i innych rękodzieł z meczów z dziećmi. Inną rozrywką są popularne łamigłówki meczowe, których do tej pory wynaleziono ogromną różnorodność.
Należy również pamiętać, że w Rosji istnieje nawet osobne muzeum poświęcone temu przydatnemu przedmiotowi gospodarstwa domowego - znajduje się ono w mieście Rybinsk. Tam już 2 marca (jak zresztą w inne dni) będzie można zobaczyć stare odmiany zapałek i niesamowite kolekcje pudełek z różnych czasów i formatów. Istnieją oczywiście podobne muzea w innych krajach - Niemczech, Szwecji, Szwajcarii.
